نحوه ی تشکیل معرفت از دیدگاه جان لاک و جان دیوئی

یکی از مسائل مهمی که از ادوار گذشته مورد بحث قرارگرفته مسئله شناخت است و شاید نخستین عاملی که سبب شد توجه شایانی به این موضوع شود کشف خطاهای حسی و ناتوانی حواس برای شناخت واقعیتهای خارجی بوده است. پروتاگوراس می گفت" انسان مقیاس همه چیزهاست" (کاپلستون، 1375، 106 ) و گرگیاس مدعی بود‍‍ هیچ چیز وجود ندارد و اگر چیزی وجود داشته باشد هیچ کس نمی تواند آنرا بشناسد و اگر بتواند بشناسد این شناخت را نمی تواند به دیگران منتقل کند(همان). بعدها سوفسطائیان معتقد شدند که در همه امور باید شک و تردید داشت و دنبال یقین نبود. سقراط برعکس معتقد بود شناخت قطعی و یقینی، وجود دارد و آدمی باید همواره در پی شناخت و دانستن باشد. او خود را دوستدار دانائی نامید. افلاطون و دنبال او ارسطو، که متاثر از آموزه های سقراطی بودند، دو جریان بزرگ فکری را در این باب رقم زدند که چندین قرن سردمدار آن بودند. مسئله ی به یقین رسیدن در شناخت و ادراکات همواره مطرح بوده است. این مسئله در دوره جدید با فلسفه دکارت در باب یقین شکل متفاوتی یافت. دکارت محور کل فلسفه خود را بر کوجیتو نهاد و از فلسفه دکارت به بعد نگاهِ به انسان دگرگون شد. دکارت مهمترین جریان عقل گرایی بعد از قرون وسطی و در دوره ی روشنگری را رقم زد و لاک منقح ترین صورت تجربه گرایی جدید را تحریر کرد. نظرات لاک آنچنان نفوذی یافت که نه تنها در انگلیس بلکه اروپا را هم دربرگرفت. هر دو جریان مسائل مختلفی را از منظر خود مطرح و سعی کردند به نحوی مشکلات مطرح شده در مسئله ی شناخت را حل کنند. آرراء تجربه گرایان فراز و نشیب های مختلفی را پشت سر نهاد و تقریرهای گوناگونی پیدا کرد. پراگماتیسم از مکاتبی است که تجربه یکی از مهم ترین بنیادهای فکری آن به شمار می رود. همه ی پراگماتیست ها از پیرس گرفته تا دیوئی و حتی روایت های متأخر آن از قبیل کواین و دیویدسن و حتی ریچارد رورتی جایگاه مهمی را برای تجربه در شناخت قائل هستند. بنیانگذار مکتب پراگماتیسم را پیرس می دانند و راسل در تاریخ فلسفه اش بانیان و طراحان این نظریه را پیرس، جیمز و دیوئی می داند. تاثیر دیوئی در فلسفه، علووم تربیتی، زیبائی شناسی و سیاست بسیار مهم بود. او موسس تعلیم و تربیت جدید امریکا است و نظریه ی او در باب" تجربه و شناخت"با افق متفاوتش دریچه ای می گشاید که محل توجه است. در این نوشتار آراء لاک و دیوئی را در مسئله ی شناخت بررسی می کنیم.